Wanneer zeg je tegen je dierbare vader of moeder die op sterven ligt: ik hou van u? Hoe neem je afscheid van mensen die het moeilijk hebben? En wat zeg je elke dag tegen je naasten als je op pad gaat voor je werk of vrijwilligerstaken? Anders gezegd: hoe ga je weg voor een nieuwe dag, in welke situatie dat ook mag zijn?
Ik mocht spreken op een congres over sterven en was gevraagd om een aantal waarden te benoemen die juist op het sterfbed de ruimte krijgen: wachten, bidden, tijd nemen, de betekenis van de rituelen en de woorden ten afscheid elke dag. Ik vertelde daar dat ik dat ooit bij het sterven van mijn vader niet had gedaan. Ik dacht dat hij nog niet zover was en ging thuis schone kleren halen.
In de auto besefte ik opeens dat hij misschien wel nooit meer wakker zou worden uit zijn slaap. En ik moest huilen omdat ik die laatste kans voorbij had laten gaan. Ik wist toen zeker: zeg elke dag hoeveel je om je naaste geeft, je kinderen, je man of vrouw, je broer of zussen, je kleinkinderen. Want je weet nooit wanneer het laatste afscheid daar is. Ik had geluk want mijn vader werd tegen alle verwachtingen in toch nog één keer wakker. En ik kon hem toen danken voor alle liefde die hij mij en de andere kinderen had gegeven. Ik vertelde hem ook hoeveel ik van hem hield.
Dat gaf ik de deelnemers aan het congres mee, op een vrijdagochtend in Ede. Nog geen vier dagen later mocht ik samen met een andere vrijwilliger van onze kerk spreken bij het laatste afscheid van een trouwe kerkganger. Een lieve vrouw ook die leefde voor de naaste en ook in coronatijd elke week veel bruikbare spullen voor de voedselbank bracht.
Bij de plechtigheid in het crematorium werd er mooi gesproken door haar dochter, prachtig piano gespeeld door haar kleinzoon Rogier en nog eens het woord gevoerd door haar andere kleinzoon Boudewijn. Hij ging terug naar hun laatste ontmoeting. Daar was alleen maar liefde, van oma naar kleinzoon en omgekeerd. Ik hou van u, oma, had kleinzoon Boudewijn als laatste gezegd. En de laatste woorden van oma waren: ik ook van jou. Mooier kan het afscheid niet zijn.
Deze column van Leo Fijen staat in KRO Magazine 41. Bent u geen abonnee, maar wilt u niets meer uit de gids missen? U kunt hier abonnee worden.
Reageren? mailbox@kromagazine.nl of Postbus 23200, 1202 ED Hilversum
