Op de eerste dag van november vertel ik in de Koepel van Heiloo over de vrede van het sterven. Als de dood niet te plotseling komt en als er dagen en weken zijn om afscheid te nemen van je naaste, koester dan de tijd die je geschonken wordt. Maak jezelf wat kwetsbaarder als naaste van de stervende en blijf herhalen hoe veel je om hem of haar geeft. Je kunt het niet vaak genoeg zeggen. Want straks is die mogelijkheid er niet meer. Maak ook tijd om te wachten en niets te doen aan het sterfbed, durf er gewoon maar te zijn zonder woorden.
In de woordenloosheid gaat misschien wel meer liefde schuil dan in zinnen die nooit precies uitdrukken wat er in jou en de stervende omgaat. De diepste liefde gaat voorbij aan de woorden, zeker met de dood in aantocht. En in die liefde ligt de ruimte voor de stervende om zijn of haar hart te openen en de blokkades van het leven op te ruimen.
In dat verband zeg ik vaak bij deze lezingen: neem de tijd om de breuken in je bestaan te helen en wacht daar niet mee tot vlak voor je dood. We leven in een tijdsgewricht dat er veel gebrokenheid is in relaties: tussen partners in een huwelijk, tussen leden van een gezin en tussen ooms en tantes in een familie. Maak goed wat gebroken is en doe dat vandaag.
Na afloop van mijn verhaal komt een vrouw op me af. Ze vertelt over haar broer die een paar maanden geleden stierf. Hij opende nooit zijn hart. Ze vraagt zich nu af wat ze verkeerd heeft gedaan. Ik wil van haar weten hoe haar broer gestorven is. Ze vertelt dat hij niet naar een hospice wilde en op zijn wenken werd bediend: hij stierf vlak voor de verhuizing naar dat hospice. Veilig in haar armen, zich toevertrouwend aan zijn zus. Ik kijk haar aan en zeg haar: ‘Wat is er mooier dan een broer die zich letterlijk vasthoudt aan zijn zus en daar de geborgenheid ervaart om los te laten? Je hoeft je hart niet te openen als je in de armen van je zus sterft.’
Deze column van Leo Fijen staat in KRO Magazine 46. Bent u geen abonnee maar wilt u niets meer uit de gids missen? U kunt hier abonnee worden.
Reageren? mailbox@kromagazine.nl of Postbus 23200, 1202 ED Hilversum
