Als je in de herfst van je leven bent, kloppen je ouders steeds vaker op de deur van je hart. Als mijn jongste kleinzoon de sterren van de hemel voetbalt, moet ik aan mijn vader denken en stel me voor hoe trots hij zou zijn op zijn achterkleinkind. Als mijn dochter zich opwindt over de besluiteloosheid op haar werk, hoor ik mijn moeder mopperen op de burgemeester en denk ik zomaar dat ze vanuit de hemel met waardering naar haar kleindochter kijkt.
En als ik in de dagen voor Kerstmis een gezelschap ouderen mag toespreken over de figuren uit de kerststal, haal ik de beeldjes van mijn ouders tevoorschijn en vertel ik de verhalen die ze mij meegegeven hebben. Ze leerden me ooit anders te kijken naar de beeldjes die nu mijn huiskamer in de sfeer van Kerstmis brengen, veel meer dan de kerstboom of de kaarsen. Kijk goed, elk jaar weer, zeiden ze tegen me toen ze me de beeldjes leenden. En ik doe wat ze me meegaven.
Niets of niemand in de kerststal verwijst naar zichzelf of leeft voor zichzelf. Alles en iedereen ziet om naar de ander. Neem de os en de ezel. Bij een oppervlakkige blik denk je misschien dat ze er voor de sfeer en de warmte bij horen. Ze komen ook niet in het Kerstevangelie voor. Maar in Jesaja staat wel dat de os de eigenaar ziet en dat de ezel de krib van de meester kent. In alle eenvoud en bescheidenheid zijn zij getuigen van de koninklijke geboorte en zien wat niemand wilde zien: de redder van de wereld wordt geboren.
En wat te denken van de ster: dat is de gids voor de drie wijzen uit het oosten. Zij laten zich leiden door de ster boven Kindje Jezus. Die ster heeft voor mensen die hun dierbaren verloren nog een andere betekenis: de sterren in de hemel die ons ontvallen zijn horen er dan juist bij en worden met Kerstmis meer dan ooit gemist. Zelfs de voederbak heeft niet genoeg aan zichzelf. Met stro en al mag deze voederbak de drager van Christus zijn.
En natuurlijk is daar Jozef, de dromer, doener en zwijger, hij is in zijn onnavolgbare en ontroerende trouw aan Maria een icoon van onbaatzuchtigheid die zichzelf kon wegcijferen. Zoals Maria dat ook deed in volle overgave naar de redder van de wereld. Niets en niemand is met zichzelf bezig, iedereen heeft oog voor de ander. In die zin is de kerststal actueler dan ooit: kijk verder dan je eigen ik en zie om naar de ander.
De engel uit de kerststal van mijn ouders is het meest gehavende beeldje. Dat komt natuurlijk door het dunne touwtje waaraan de engel hangt. Dat moet wel misgaan. Maar je kunt er ook anders naar kijken: als de engel eer brengt aan God in de hoogste hemel en de hoofdrolspelers – Jozef, Maria en de herders – een handje helpt met dromen, boodschappen en richtingwijzers, dan wordt er wel heel veel van de engel gevraagd. De engel kan daardoor op de grond vallen en schade oplopen.
Soms is het niet erg om onderuit te gaan als je omziet naar de ander. Want dan sta je met al je kwetsuren klaar voor de ander en ben je klaarwakker als de Redder van de wereld geboren wordt. Zalig Kerstmis en een gezegend nieuwjaar.
Deze column van Leo Fijen staat in KRO Magazine 52. Bent u geen abonnee, maar wilt u niets meer uit de gids missen? U kunt hier abonnee worden.
Reageren? mailbox@kromagazine.nl of Postbus 23200, 1202 ED Hilversum
