Onder de radar: speciale eenheden in actie

'Deze mannen beschermen de maatschappij’ vertelt Jessica Vallerius. De reeks Onder de radar: speciale eenheden in actie volgt de speciale eenheden in Nederland, van arrestatieteams tot antiterreureenheden. Filmmaakster Jessica Villerius kreeg exclusief toegang tot alle eenheden. ‘Ik had verwacht dat ze heel gesloten zouden zijn, maar ze waren heel warm en open.’

In de krant en populaire televisieseries gaat het altijd over de ‘Special forces’ in Amerika. Hebben we eigenlijk wel speciale teams in Nederland?

‘Jazeker! Politie en defensie hebben zeven arrestatieteams en antiterreureenheden. Die worden ingezet om bijvoorbeeld mensen uit de onderwereld op te pakken. Daarnaast is er een team Algemene Interventie, dat in actie komt bij een terroristische dreiging of aanslag. De arrestatieteams komen zeker 1.500 keer per jaar in actie, maar je leest er bijna nooit wat over, omdat niemand precies weet wat ze doen én verijdelen. Door met ze mee te lopen, wilde ik erachter komen wat hun werk precies inhoudt.’

Het is de eerste keer dat een filmmaker toegang heeft gekregen tot deze teams. Hoe heb je dat voor elkaar gekregen?

‘Ruim een jaar heb ik met veel mensen in de top van politie en leger gepraat. Ze stonden er niet direct voor open en wilden weten waarom ik hun werk wilde vastleggen. Ik vond het tijd voor meer transparantie. De terreurdreiging neemt toe en ik hoorde steeds meer mensen zeggen dat Nederland nooit iets zou kunnen beginnen tegen Islamitische Staat.’

‘Dat geloofde ik niet, maar ik wist het ook niet zeker. Uiteindelijk vonden ze ook dat het tijd werd om meer openheid te geven over wat er bijvoorbeeld gebeurt qua terreurbestrijding. Ik hoop dat de serie hier antwoord op geeft en laat zien dat er alles aan wordt gedaan om Nederland te beschermen tegen grof geweld.’

Ja, ben je gerustgesteld?

‘Ik was niet bang, maar vind het wel een lekker gevoel om te weten dat er goed getrainde teams zijn die weten wat ze moeten doen bij een gijzeling of aanslag. Ik wist ook helemaal niet dat Nederland goed op de kaart staat als het gaat om veiligheid en antiterreur-ingrepen. De Nederlandse politie en het leger werken nauw samen, dat is uniek in de wereld. Daardoor zijn de lijntjes heel kort en hebben ze bij acties alle expertise tot hun beschikking.’

De opnamen begonnen twee dagen na de aanslagen in Parijs. Was dat gepland?

‘Ja, die datum stond allang vast. Maar toen die vrijdag de zesvoudige aanslag in Parijs werd gepleegd, was ik bang dat het afgelast zou worden. We wilden namelijk al eerder beginnen met filmen, maar toen werd de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo gepleegd. Toen moesten de teams ineens heel snel de protocollen aanscherpen en werd ons project begrijpelijkerwijs uitgesteld.’

‘Gelukkig ging onze afspraak de tweede keer wel door. Juist omdat dit is waar het over gaat: “Ga maar mee met onze teams en kijk wat ze doen”, zeiden ze. Dat het zo dichtbij komt, zegt iets over de urgentie van deze serie.’

Je zegt zelf dat ze vooral zware jongens oppakken, ben je nooit bang geweest?

‘Nee, maar dat komt vooral door de expertise van de teams. Het verbaasde me hoe kalm ze blijven en hoe snel ze handelen. Je hoeft maar met je ogen te knipperen en de verdachte is al in de boeien geslagen. Daarnaast waren ze heel open: we wisten precies wat er ging gebeuren en werden constant begeleid. Dus bang ben ik nooit geweest, maar soms dacht ik achteraf weleens: oei, dat had best mis kunnen gaan.’

Wanneer was dat?

‘Bij de arrestatie van een onderwereldfiguur die op de dodenlijst stond. In dat geval is de verdachte meestal zwaar bewapend en deinst hij er niet voor terug om geweld te gebruiken. Bij zo’n inval moeten de speciale eenheden ervoor zorgen dat ze binnen een paar seconden bij de verdachte zijn zodat ze niet kunnen reageren. Dit zijn gevaarlijke situaties en voor onze eigen veiligheid mochten we daarom nooit mee naar binnen. Je weet nooit wie er nog meer is en hoe ze reageren.’

Wat voor soort mannen zijn het die dit werk doen?

‘Ze willen allemaal iets betekenen voor de maatschappij en de beste zijn. Het is hun passie om de zwaarste criminelen van de straat te halen. Vaak omdat ze zelf kinderen en een gezin hebben; die willen ze beschermen. Koste wat het kost. Ik had daarnaast verwacht dat ze heel gesloten zouden zijn, maar ze waren juist heel warm en open. Iedereen komt voor elkaar op en leunt op elkaar. Ik heb prachtige gesprekken met ze gevoerd. We werden direct opgenomen in de groep. Het was een heel leuke samenwerking.’

Wat vinden de mannen van de serie?

‘Ze vinden het leuk om hun eigen werk vanuit een ander perspectief te zien. Maar ondanks dat ze om veiligheidsredenen anoniem blijven, vinden ze het ook spannend om voor het eerst zo naar buiten te treden met hun werk. Ze mogen er nooit over praten. Hun families zien voor het eerst wat ze precies doen. Ik ben dan ook benieuwd hoe hun echtgenotes gaan reageren. Ik denk dat ze vooral heel trots zullen zijn. Dat mag ook, want deze mannen beschermen de maatschappij tegen het grofste geweld dat er is.